Jak rozmawiać z chorym na schizofrenię?

Wiele osób leczonych z rozpoznaniem schizofrenii ma trudności dotyczące uwagi i rozumienia bardzo złożonych zdań. Nie wynika to z ogólnego poziomu inteligencji, tylko ze specyficznych trudności w przyswajaniu informacji.

Jak więc rozmawiać? Prostymi i jednoznacznymi zdaniami. Tak, żeby dać możliwość osobie chorej dokładnego zrozumienia tego, co mówimy i o co ją prosimy. Czego unikać? Unikać zdań, w których oprócz tego, co chcemy powiedzieć, mówimy o wielu innych rzeczach. Jeśli zdanie jest bardzo złożone, dotyczy wielu tematów, to osoba chora może się pogubić w tym, czego tak naprawdę ono dotyczy. Starajmy się mówić jak do dorosłego, choć w miarę prosto i jednoznacznie.

Pamiętaj!
Rozmowa służy temu, aby być rozumianym.
Rozmowa służy przekazaniu informacji.
Rozmowa służy budowaniu poczucia bliskości i zrozumienia.

Najczęstsze trudności komunikacyjne

Główny problem w rozmowie z drugą osobą, zwłaszcza z osobą chorą na schizofrenię, może polegać na tym, że sam sposób mówienia jest nieefektywny, że zrozumienie przez chorego, o co chodzi mówiącemu, jest utrudnione lub wręcz uniemożliwione. Do najczęstszych trudności w rozmowie należą:

nietrzymanie się tematu rozmowy – szybkie i wielokrotne zmienianie tematu w trakcie tej samej rozmowy (mówienie o kilku tematach na raz);
używanie niewłaściwych słów – stosowanie słów w sobie tylko znanym znaczeniu lub stosowanie słów nieznanych członkowi rodziny;
mówienie w sposób zawiły, trudny do zrozumienia;
mówienie w sposób zbyt rozwlekły, budowanie zbyt długich wypowiedzi, przez co traci się ich sens;
tworzenie wypowiedzi nieciągłych, pofragmentowanych (zamiast pełnych zdań od początku do końca pojawiają się same słowa lub kawałki zdań);
wypowiadanie w tym samym zdaniu dwóch sprzecznych ze sobą opinii;
wypowiadanie opinii bardzo ogólnych, nie na temat, którego dotyczy rozmowa, tylko ogólnych, naukowych, filozoficznych, oderwanych od bezpośredniego tematu rozmowy;
zbyt szybkie oznajmianie swojego zdania, zanim jeszcze rozmówca zrozumie daną sprawę lub wydarzenie;
mówienie na dany temat mimo braku pewności, co mówiący zobaczył lub usłyszał w związku z owym tematem.

Pamiętaj!

Pomyśl, zobacz, zastanów się, czy któraś z powyższych trudności dotyczy Ciebie. Jeśli tak, to znaczy, że możesz poprawić sposób komunikowania się z leczonym członkiem rodziny i innymi ludźmi w Twoim otoczeniu.

Warto wiedzieć, że ...

Dla osób leczonych ważne jest, czy ktoś je rozumie.

Spróbuj najpierw zrozumieć, co mówi druga osoba, a dopiero potem sam zacznij mówić.

W poniższej tabelce opisano pięć przykładowych problemów dotyczących komunikacji. Obok podano przykłady, jak można i jak nie powinno się o czymś mówić. Widać, że wypowiedzi po prawej stronie są trudne do zrozumienia. Nie wiadomo dokładnie, o co chodzi osobie mówiącej. Odbiorca może więc mieć trudność w pojęciu, czego tak naprawdę się od niego oczekuje, może nie móc uchwycić, jaki jest sens i temat rozmowy.

Problem	Właściwy komunikat	Niewłaściwy komunikat
zaprzeczenia i wypowiedzi wzajemnie sprzeczne	„Chciałbym, abyś posprzątał swój pokój” „Chciałbym, abyś spotkał się ze znajomymi” „Powinieneś wziąć leki”	„Posprzątaj swój pokój albo nie sprzątaj, niech będzie, jak jest” „Powinieneś spotkać się ze znajomymi, ale Ty się nie nadajesz, aby się z nimi spotkać, nie spotykaj się ze znajomymi” „Powinieneś wziąć leki albo lepiej ich nie bierz, to weź leki, ale nie, nie bierz ich”
wypowiedzi podzielone, pofragmentowane	„Chciałbym, abyś posprzątał swój pokój” „Chciałbym, abyś spotkał się ze znajomymi” „Powinieneś wziąć leki”	„Pokój… tak brudno, w pokoju… sprzątanie” „Ludzi trzeba spotykać… Ty powinieneś… trzeba mieć kontakt… z ludźmi kontakt trzeba” „Brać trzeba regularnie… no leki… wziąć leki… połknąć”
wypowiedzi niezrozumiałe w kontekście rozmowy	„Chciałbym, abyś posprzątał swój pokój” „Chciałbym, abyś spotkał się ze znajomymi” „Powinieneś wziąć leki”	„Chciałbym, abyś posprzątał swój pokój” „Chciałbym, abyś spotkał się ze znajomymi” „Powinieneś wziąć leki”
wypowiedzi niezrozumiałe z powodu używanych słów	„Chciałbym, abyś posprzątał swój pokój” „Chciałbym, abyś spotkał się ze znajomymi” „Powinieneś wziąć leki”	„Chciałbym, abyś dokonał oczyszczenia pokoju” „Uwzględnij, żeby naspostrzec znajomych” „Zastosuj środki lekarskie”
odpowiedzi nie na temat	Osoba leczona mówi: „Posprzątałem pokój” Osoba bliska odpowiada: „Cieszę się, że to zrobiłeś” Osoba leczona mówi: „Spotkałem się ze znajomymi” Osoba bliska pyta: „Czy to spotkanie było dla Ciebie udane?” Osoba leczona mówi: „Wziąłem już moje leki” Osoba bliska odpowiada: „Dobrze, że o tym pamiętasz”	Osoba leczona mówi: „Posprzątałem pokój” Osoba bliska odpowiada: „Porozmawiajmy o Twojej pracy domowej” Osoba leczona mówi: „Spotkałem się ze znajomymi” Osoba bliska odpowiada: „Przyniosłam kwiaty z ogrodu” Osoba leczona mówi: „Wziąłem już moje leki" Osoba bliska odpowiada: „W telewizji jest program o zwierzętach"

Argumenty na to, dlaczego sposób komunikacji po prawej stronie nie jest korzystny:

ponieważ wtedy druga osoba nie może zrozumieć, co chcesz jej powiedzieć – a jeśli nie rozumie, to nie wie, co jest do niej mówione, jak powinna zareagować, co robić, a czego nie;

ponieważ wzajemne zrozumienie jest ważne dla więzi emocjonalnej – jeśli więc dwie osoby się nie rozumieją, może to niekorzystnie wpływać na ich wzajemną więź.

Zasady efektywnej rozmowy z osobą leczoną z powodu schizofrenii

Poniższe zasady nie dotyczą tego, co mówić, nie dotyczą więc treści rozmowy. Poruszają to, jak mówić, a zatem zagadnienie sposobu komunikacji. Wskazują, jak mówić, aby być zrozumianym, zwłaszcza przez osobę z rozpoznaniem schizofrenii, aby uzyskać z nią porozumienie. Mają one charakter uniwersalny – dotyczą sposobu rozmowy z wszystkimi ludźmi, z którymi się kontaktujemy, i we wszystkim sytuacjach.

Zasady na TAK	Zasady na NIE
Używaj prostych, zrozumiałych zdań.	Nie używaj zdań zagmatwanych, bardzo złożonych, takich, w których nie wiadomo o co chodzi.
Nazwij temat rozmowy u trzymaj się go.	Nie zmieniaj tematu rozmowy chaotycznie.
Staraj się przekazać jedną myśl w jednej wypowiedzi - to, o właśnie chciałbyś powiedzieć.	Nie mów w sposób, w którym jedno zdanie zaprzecza drugiemu wypowiedzianemu wcześniej.
Postaraj się aby wypowiedź była w miarę możliwości jednolita.	Jeśli tylko możesz, nie używaj za dużo przerywników, wtrąceń, dodatkowych słów lub myśli niezwiązanych z tematem rozmowy.
Mów raczej tak krótko, jak się da, aby powiedzieć to, co chcesz.	Wypowiedź nie powinna być zbyt długa. Jeśli jest bardzo długa, słuchacz zapamiętuje tylko kilka pierwszych słów.
Postaraj się najpierw zebrać informacje, posłuchać, popatrzeć a potem mówić.	Nie wyciągaj zbyt pośpiesznie wniosków i uogólnień.
Słuchaj co ma dopowiedzenia członek rodziny.	Nie mów wszystkiego, co przyjdzie ci do głowy, bez uwzględnienia tego, co mówi osoba, z którą rozmawiasz.